Europhrenia

Μετά και το τέλος του σήριαλ διάσωσης των Ισπανικών τραπεζών και τη χαροπάλη των Ισπανικών και Ιταλικών επιτοκίων δανεισμού στις διεθνείς αγορές, το πράγμα έχει σκατώσει τόσο πολύ, που οι ηγέτες των χωρών του νότου και απ ότι φαίνεται και ο Ολάντ, έχουν βγάλει τα κουμπούρια τους και ετοιμάζονται για μετωπική επίθεση απέναντι στη Μέρκελ. Να πχ ο Γάλλος υπουργός βιομηχανίας δήλωσε πρόσφατα ότι η ιδεολογική εμμονή της ανατολικογερμανής έχει οδηγήσει 7 από τις 17 χώρες της Ευρωζώνης σε ύφεση. Οι Ιρλανδοί έχουν ξεσπαθώσει και ζητούν επαναδιαπραγμάτευση του δικού τους μνημονίου το οποίο βλέπουν ότι τους οδηγεί με βεβαιότητα στην κόλαση και οι Πορτογάλοι που αποτελούν τα poster boys της εφαρμογής όλων των μέτρων που ζήτησε η Τρόικα, έχουν αρχίσει να γκρινιάζουν στον Σόιμπλε ότι η συνταγή του σαμάνου δε δουλεύει. Κοινώς είμαστε μία ωραία ατμόσφαιρα. Έτσι πλέον η ελπίδα μας, είναι πλέον να υπάρξουν άμεσα ριζοσπαστικές αλλαγές σε ευρωπαικό επίπεδο. Το ζήτημα είναι ότι όλο αυτό στηρίζεται στην προυπόθεση ότι οι Γερμανοί θα θελήσουν να αλλάξουν άμεσα τη δομή της ευρωζώνης.

Μετά από δύο και χρόνια εφαρμογής οικονομικών πολιτικών στην περιφέρεια, μπορούμε με ασφάλεια να καταλήξουμε σε κάποια πρώτα συμπεράσματα σχετικά με τις μέχρι τώρα προθέσεις των Γερμανών οι οποίοι προς το παρόν τουλάχιστον ηγούνταν ξεκάθαρα των προτωβουλιών στην επιλογή των οικονομικών πολιτικών. Δεν θα μιλήσω για θεωρίες συνομωσίας, για κρυφές προθέσεις, για σχέδια εξόντωσης της Ελλάδας ή για λέσχες Bieldenberg. Απλώς θα προσπαθήσω να κάνω μία σούμα του τι βλέπουμε τα τελευταία δύο χρόνια σε επίπεδο οικονομικού σχεδιασμού.

Κατ αρχάς, ξεκινάμε με την παραδοχή ότι οι Γερμανοί στηρίζουν την ενδυνάμωση της οικονομικής τους κυριαρχίας στο ευρώ. Το κοινό νόμισμα τους δίνει ξεκάθαρα οικονομικά πλεονεκτήματα. Η Γερμανία είναι μία εξωστρεφής οικονομία, που βασίζεται σε εξαγωγές κυρίως εντός και δευτερευόντως εκτός της ζώνης. Το κοινό νόμισμα από την ίδρυσή του, κατέστησε τα γερμανικά προιόντα ελκυστικότερα, δηλαδή φτηνότερα στις χώρες εντός της ζώνης. Τόσο ελκυστικά που μέχρι πριν λίγα χρόνια ο κάθε τσοπανοδικηγόρος στην Ελλάδα μπορούσε να αγοράσει μία cayenne και να την κοτσάρει ως έξοδο στην εταιρειούλα του. Επιπλέον με το ευρώ αποκτούν και έκτατα πλεονεκτήματα όπως είναι παραδείγματος χάριν η μαζική εισροή κεφαλαίων από τις χώρες της περιφέρειας, ή η περαιτέρω συμπίεση στα επιτόκια των Γερμανικών ομολόγων. Τέλος με τις ελεγχόμενες κρίσεις στην περιφέρεια, και τα τυπώματα του Ντράγκι, το ευρώ δέχεται κλυδωνισμούς, κάτι το οποίο οδηγεί σε πτώση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του νομίσματος καθιστώντας τα προιόντα τους ελκυστικότερα και εκτός της ζώνης. Αυτό είναι ευεργετικό για αυτούς όταν η κατανάλωση στην περιφέρεια έχει βαρέσει κόκκινο. 

Οι Σοιμπλέδες γνωρίζουν πολύ καλά ότι η περιφέρεια έχει χρεοκοπήσει καθώς είναι φορτωμένη είτε με μη βιώσιμα ιδιωτικά χρέη είτε με μη βιώσιμα κρατικά χρέη λόγω της μαζικής εισροής δανεικού χρήματος από τις τράπεζες του πυρήνα κατά τη χρυσή δεκαετία της Ευρωζώνης. Η Ελλάδα ήταν τέζα από το 2010, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία το ίδιο, πρόσφατα ακολούθησαν οι Ισπανοί, σε λίγο θα ακολουθήσουν τα αδέλφια μας οι Κύπριοι, σειρά έχουν οι μακαρονάδες και ούτω καθεξής. Αυτό προφανώς δεν είναι βιώσιμο και δεν το λέω εγώ ο ταπεινός μπλόγκερ αλλά το λέει ο ίδιος ο Κεντρικός Τραπεζίτης. Ο συμπαθέστατος κύριος Ντράγκι πρόσφατα δήλωσε ότι αν δεν παρθούν σύντομα ριζοσπαστικές πολιτικές αποφάσεις, προκειμένου να διορθωθούν τα δομικά προβλήματα του ευρώ, τότε αυτό θα μας πέσει στο κεφάλι. Κοινώς ο Ντράγκι μας είπε ευγενικά ότι έχουμε φτάσει στο σημείο εκείνο όπου κινδυνεύουμε να ζήσουμε ένα δυστωπικό σενάριο τύπου Mad Max. Το σημαντικό που κρατάμε από όλα αυτά, είναι ότι οι αξιαγάπητοι Γερμανοί γνωρίζουν πολύ καλά, ότι η περιφέρεια δεν μπορεί να καταναλώνει όπως τη χρυσή δεκαετία της Ευρωζώνης όπου οι τράπεζες του πυρήνα μοίραζαν φτηνά δάνεια στην περιφέρεια για να μπορεί αυτή με τη σειρά της να αγοράζει τα ελκυστικά πλέον προιόντα του πυρήνα.


Η λογική των Γερμανών από την αρχή αυτής της κρίσης είναι να εξαγοράζουν χρόνο, και ταυτόχρονα να μετατρέπουν την κρίση των άλλων σε ευκαιρία για τους ίδιους και κυρίως για τις τράπεζές τους που ουσιαστικά διασώζονται μέσω των κρατικών πακέτων σωτηρίας όπως είδαμε εδώ. Ένα άλλο παράδειγμα είναι τα επιτόκια των ομολόγων των χωρών του πυρήνα, τα οποία ακολουθούν την αντίθετη πορεία από τα επιτόκια των ομολόγων των χωρών της περιφέρειας. Το γερμανικό υπουργείο οικονομικών ανακοίνωσε σήμερα ότι θα πετύχει το στόχο ως προς τα όρια δημοσιονομικών ελλειμμάτων (0,35 του ΑΕΠ) το 2013, δηλαδή 3 χρόνια νωρίτερα από την πρόβλεψη του Δημοσιονομικού Συμφώνου Πειθαρχίας. Αυτό που δεν είπε το υπουργείο, είναι ότι το Γερμανικό δημόσιο έχει γλιτώσει περίπου 15δις σε κόστος δανεισμού λόγω της πτώσης των επιτοκίων τους, κάτι το οποίο οφείλεται κυρίως στην κρίση της περιφέρειας.  Γενικότερα η δομή του ευρώ οδηγεί σε ένα παιχνίδι όπου ο θάνατος της περιφέρειας είναι η ζωή του πυρήνα. Παράλληλα με τις μέχρι στιγμής ελεγχόμενες κρίσεις στην περιφέρεια, και με τις πολιτικές έκτακτης ρευστοτητας (LTROs) της Κεντρικής Τράπεζας, εξασθενεί το ευρώ, κάτι το οποίο φυσικά ευνοεί τις εξαγωγές τους εκτός της ζώνης.

The pinky and the brain

Αν είσαι Γερμανός πολιτικός, όπου από τη μία δεν θέλεις να στεναχωρήσεις την τραπεζική και επιχειρηματική σου ελίτ ενώ ταυτόχρονα πρέπει να φροντίσεις να επανεκλεγείς, άρα να μη δυσαρεστήσεις το πόπολο, έχεις πολύ περιορισμένες επιλογές ως προς την αντιμετώπιση της κρίσης στη ζώνη. Παραδείγματος χάριν η επιλογή των Γαλλογερμανών να μην προχωρήσουν σε κούρεμα του Ελληνικού χρέους το 2010, αλλά αντί αυτού να φορτώσουν την Ελλάδα με νέα χρέη, ήταν μία ξεκάθαρη προσπάθεια να κρατήσουν ευχαριστημένους τόσο τους Γερμανούς ψηφοφόρους, όσο και τους Γερμανούς τραπεζίτες. Απέφυγαν κατά αυτό τον τρόπο να εξηγήσουν στο ντόπιο κοινό ότι τα δάνεια που χορηγούν στην Ελλάδα ουσιαστικά επιστρέφουν στις τράπεζες του πυρήνα οι οποίες είχαν χρεοκοπήσει. Έτσι αντί να τιμωρήσουν τους τραπεζίτες τους -όπως υποτίθεται συμβαίνει στον καπιταλισμό- αναγκάζοντάς τους να αναλάβουν τη χασούρα, αποφάσισαν να τους ανταμείψουν με λεφτά των Ευρωπαίων φορολογούμενων και του ΔΝΤ. Το συμπέρασμα εδώ είναι ότι οι Μερκοζύ αποφάσισαν ότι είναι καλύτερο να συνεχίσουμε να παίζουμε το χαλασμένο παιχνίδι του ευρώ ως έχει, μεταθέτοντας το πρόβλημα για το μέλλον. Κάπου εδώ καταλαβαίνει κανείς ότι όλη αυτή η ηθικολογία της λιτότητας πέρα από κακή οικονομική πολιτική, είναι και ο ορισμός της υποκρισίας.

Τα μνημόνια λοιπόν γι αυτούς έχουν πολλαπλή λειτουργία. Κατ αρχάς αποτελούν ένα μέσο εξαγοράς χρόνου. Δεύτερον αποτελούν στη Γερμανική αφήγηση, έναν τρόπο τιμωρίας των δημοσιονομικά απείθαρχων κρατών. Τρίτον οδηγώντας τις χώρες της περιφέρειας σε οικονομικό αδιέξοδο ενδυναμώνουν την θέση ισχύος τους στις διαπραγματεύσεις για το μέλλον της Ευρωζώνης. Τέταρτον με την εφαρμογή των μνημονίων ενδυναμώνουν τα έκτακτα πλεονεκτήματα (πχ χαμηλότερα επιτόκια δανεισμού για τους ίδιους) αποκομίζοντας έκτακτα κέρδη.  Πέμπτον σώζουν τις τράπεζές τους οι οποίες αρχικά είχαν εκτεθεί στα αμερικάνικα subprimes και στον Ευρωπαικό νότο. Έκτον,  μέσω της επιβολής της πολιτικής εσωτερικής υποτίμησης, πετυχαίνουν την καθολική μείωση στις τιμές των περιουσιακών στοιχείων των γουρουνιών (PIIGS). Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι τα προγράμματα δημοσιονομικής πειθαρχίας περιλαμβάνουν και αποκρατικοποιήσεις ΔΕΚΟ ή εκποίησης ακίνητης περιουσίας του δημοσίου. Κοινώς για άλλη μία φορά  το κράτος χρησιμοποείται ως μέσο αναδιανομής του πλούτου από τους πολλούς στους λίγους.


Τέλος τα μνημόνια αποτελούν μία οικονομική πολιτική που οι ίδιοι εφήρμοσαν με μεγάλη επιτυχία πριν 20 περίπου χρόνια όταν και επανενώθηκε η Γερμανία. Τότε πέτυχε για πολύ ιδιαίτερους λόγους, και τώρα αποτυγχάνει για εξίσου ιδιαίτερους λόγους. Με όλο αυτό το πανηγύρι λοιπόν προσπαθούν να μειώσουν το τελικό γι αυτούς κόστος σωτηρίας του ευρώ, δηλαδή των χρεοκοπημένων χωρών της περιφέρειας. Απολύτως λογικό. Το πρόβλημα εδώ είναι ότι οι Γερμανοί δεν φαίνεται να έχουν αποφασίσει τι θέλουν να κάνουν. Δηλαδή αν θέλουν τελικά να σώσουν την περιφέρεια ή αν θέλουν να την αφήσουν στην τύχη της που σημαίνει φυσικά δάλυση του ευρώ.

Το ζήτημα είναι ότι όλο αυτό το καταπληκτικό σχέδιο των Γερμανών που ονειρεύονται ζώνες ελεύθερου εμπορίου, εσωτερικές υποτιμήσεις πολιτικές ακραίας λιτότητας κλπ πέρα από ότι είναι οικονομικά και κοινωνικά αδύνατο, έχει ένα μικρό προβληματάκι. Λογαριάζει χωρίς τον ξενοδόχο. Μπορεί αυτή η τακτική να έπιασε στις πρώτες χώρες που βρέθηκαν εκτεθημένες, οι οποίες έτυχε να είναι μικρές πολιτικές και οικονομικές δυνάμεις, αλλά βλέπω κομματάκι δύσκολο να καταπίνουν αδιαμαρτύρητα την τρέλα των Γερμανών οι Ισπανοί, οι Ιταλοί και οι Γάλλοι.

Πλέον πάμε σε μία διελκυστίνδα μεταξύ των τριών μάγων και της Μέρκελ. Είναι σαφές ότι οι Γερμανοί θα προσπαθήσουν να κερδίσουν και άλλο χρόνο, πιθανότατα πετώντας το μπαλάκι στους Γάλλους. Ο Oλάντ σαν άλλος ΓΑΠ, ονειρεύεται ευρωομολόγα και αναβάθμιση της Ευρωπαικής Κεντρικής Τράπεζας σε ρόλο πυροσβέστη με εξουσία να δανείζει απευθείας τα υπό κατάρρευση κράτη όπως κάνει δηλαδή η Fed στις ΗΠΑ. Οι Γερμανοί δεν είναι καθόλου ζεστοί σε κάτι τέτοιο, καθώς με μία τέτοια κίνηση ουσιαστικά θα δεθούν με το ευρώ, και θα πρέπει να εγγυηθούν τα χρέη των υπόλοιπων χρεοκοπημένων της ζώνης. Επίσης είναι σχεδόν αδύνατο για την πολιτική ελίτ να εξηγήσει στους ψηφοφόρους της ότι η κρίση δεν οφείλεται απλά σε μερικά κακά γουρούνια, αλλά υπάρχει δομικό πρόβλημα, όταν επί δύο χρόνια μιλούν για τεμπέληδες νότιους.


Έτσι προτείνουν να το πάμε χαλαρά και να κάνουμε πρώτα μία πολιτική ένωση ώστε να παίρνονται κοινές αποφάσεις στη δημοσιονομική διαχείριση. Κοινώς οι Γερμανοί λένε στον Ολάντ ότι κάτσε ρε φίλε οκ να βάλουμε εμείς τα λεφτά, αλλά δεν μπορεί εσύ τρελοσοσιαλιστή με το καλημέρα που έρχεσαι στην εξουσία να ρίχνεις το όριο σύνταξης στη Γαλλία στα 60. Και ποιός μπορεί να τους δώσει άδικο εδώ; Οι Γερμανοί λοιπόν θέλουν να έχουν λόγο στη λήψη δημοσιονομικών αποφάσεων (πέραν Ελλάδας, Πορτογαλίας, Ιρλανδίας) αλλά οι Γάλλοι είναι αλλεργικοί σε αυτή την ιδέα. Παρόμοια αισθάνονται και οι Ιταλοί που πλέον έχουν ξεσπαθώσει εναντίον των Γερμανών είτε μέσω δηλώσεων της πολιτικής του ελίτ είτε μέσω της επιχειρηματικής τους ελίτ. Ο Μόντι ζητάει να μπορεί ο μηχανισμός διάσωσης να αγοράζει απευθείας τα σάπια Ιταλικά και Ισπανικά ομόλογα σε μία προσπάθεια να πέσει το επιτόκιο δανεισμού τους. Η Μέρκελ απαντάει ότι δεν έχει κανένα πρόβλημα με αυτό, αρκεί να πάρει ως αντάλλαγμα χρυσό, οπότε σε περίπτωση που κατάρρευσει το πράγμα, να έχει καλυμμένο τον κώλο της.  Άρα λοιπόν είμαστε εγκλωβισμένοι σε ένα παιχνίδι στρατηγικής και η άμμος στην κλεψύδρα τελειώνει καθώς τα όπλα της ΕΚΤ λιγοστεύουν. Μέχρι να δούμε τι θα αποφασίσουν οι υπερεγκέφαλοι pinky και brain, που ρημάζουν την Ευρώπη, αρχίστε να καλλιεργείτε ντομάτες, βάλτε κανά κοτέτσι στον ακάλυπτο, αγοράστε και καμιά χατζάρα διότι το σενάριο Mad Max πλέον δε είναι τόσο φανταστικό.


Εδώ παραθέτω το διάγραμμα της ατζέντας του κάθε ηγέτη των τεσσάρων μεγάλων οικονομιών της ζώνης -όπως αυτό διαμορφώνεται μέχρι στιγμής- σε μία προσπάθεια να σχηματοποιήσω το μέγεθος της παράνοιας που ζούμε: